.

مقدمه:

علوم نیوتنی که اساس تمدن را از 1700 میلادی تاکنون شکل داده است ریشه در فیزیک و علوم ریاضی دارد. هسته پارادایم این علوم قوانین حرکت است که جهان را به مثابه ماشین و با یک قانون پایدار و کلیت قابل پیش بینی در نظر می گیرد    . در این علوم روابط بین علت و معــلول ساده، روشن و خـطی در نظر گرفته می شود.

در عصر صنعتی، راهنمائیهایی را که از علوم نیوتنی به مدیران می رسید مبتنی بر نگرش به موفقیت سازمانی برحسب حفظ ثبات سیستم بود به نحوی که اگر طبیعت یا بحران و یا هر عامل دیگری سیستم را از حالت ثبات خارج می کرد نقش رهبر ایجاد مجدد تعادل در سیستم بود. با تلقی ثبات و پایداری به عنوان نشانه موفقیت سازمانی، نظم از بالا به پایین تحمیل و ساختارهای سازمانی به گونه ای طراحی می شدند که از تصمیم گیرندگان راس سازمان حمایت کنند که نتیجه آن بوروکراسی و سلسله مراتب سازمانی است.    

در واقع مدل سازمان بوروکراتیک مبتنی بر حفظ ثبات و پایــداری در سیستم، قــابـل پیش بینی بودن امور، تعیین اهداف و سازگاری است در چنیـن شــرایطــی از طــریــق برنامه ریزی های بلندمدت، میان مدت و کــوتاه مدت و از طریق رفتارهای عقلایی سازمان جهت دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده فعالیت می کند ولی باافزایش تغییرات و پویائیهای محیطی و پیچیدگی فزاینده آن اساس مدل های بوروکراتیک مبنی برخطی بودن رابطه علت و معلول و قابل پیش بینی بودن امور به هم می ریزد. باتوجه به این واقعیتهای روشن جیمز گلیک در کتاب خود تحت عنوان »آشوب: ایجاد یک علم جدید« (1987) چشم اندازهای جدیدی از واقعیتهای فراروی، روشهای جدید درک علت و معلول و رفتارهای ظاهراًَ تصادفی و پویائیهای سیستم را ارائه می کند. برای بعضی از دانشمندان اجتماعی این نگرش جدید چکیده ای از استعاره های سازمان و رفتار اجتماعی تلقی شد.

بی نظمی یا آشوب چیست ؟

Chaos      در لغت به معنی درهم ریختگی ؛ آشفتگی وبی نظمی است ومترا دف آن در مکانیک Turbulanceیا تلاطم می باشد این واژه به معنی فقدان هرگونه ساختار یا نظم است ومعمولا درمحاورات روزمره آشوب وآشفتگی نشانه بی نظمی وسازمان نیافتگی به نظر آورده می شود وجنبه منفی دربردارد. اما در واقع با پیدایش نگرش جدید وروشن شدن ابعاد علمی ونظری آن امروزه دیگر بی نظمی وآشوب به مفهوم سازمان نیافتگی ؛ ناکارائی ؛ ودرهم ریختگی تلقی نمی شود بلکه بی نظمی وجود جنبه های غیرقابل پیش بینی واتفاقی درپدیده های پویاست که ویژگی خاص خود را داراست .بی نظمی نوعی نظم غائی دربی نظمی است .

هیلز در 1990 آشوب یا بی نظمی را اینگونه تعریف می کند: " بی نظمی وآشوب نوعی بی نظمی منظم ( orderly Disorder    ) یانظم در بی نظمی است .بی نظم از آن رو که نتایج آن غیر قابل پیش بینی است ومنظم بدان جهت که از نوعی قطعیت برخوردارست ."

بی نظمی درمفهوم علمی یک مفهوم ریاضی محسوب می شود که شاید نتوان خیلی دقیق آنرا تعریف کرد اما می توان آنرا نوعی اتفاقی بودن همراه باقطعیت دانست . قطعیت آن بخاطر آن است که بی نظمی دلایل درونی دارد وبه علت اختلالات خارجی رخ نمی دهد واتفاقی  بودن بدلیل آنکه رفتار بی نظمی ؛ بی قاعده وغیرقابل پیش بینی دقیق است .

همچنین آدامس ( H . Adams     ) آشفتگی را اینگونه تعریف می کند : از آشفتگی زندگی زائیده می شود درحالیکه ازنظم عادت به وجود می آید.

پارادایم نیوتنی:

در فضای نیوتنی، همه چیز براساس نظم از پیش تعیین شده استوار است ونتایج همه چیز براساس قوانین حرکت، قطعی ومعین است. روابط بین علّت و معلول در این جهان واضح و ساده ، متوالی وبه ترتیب تقدّم و تأخر به صورت یک زنجیره واحد است. منطق رخدادها و تغییرات و روابط اشیا وعناصر، خطی است. همه چیز قابل کنترل است وتعادل یک امر مقدس است. نظریه پردازی در مدیریت همچون سایر حوزه های دیگر دانش، در فضای این پارادایم انجام گرفته است. این نظریه ها را می توان به دوگروه عمده تقسیم نمود :



1- نظریه های ماشینی
این نظریه ها همه چیز را ثابت می‌انگارند و معتقدند اصولی که کشف کرده‌اند، کم و بیش مسائل سازمانی را حل می کند. از نظر آنها سازمان همچون ماشینی است که در آن وظیفة تخصصی هر جزء و روابط اجزا کاملاً مشخص و نتایج آن نیزقطعی وحتمی است. نظریه‌های ماشینی بر ثبات و پایداری سیستم ها و محیط بنا شده اند، به همین علت دراین دوران ایده ونظریه ای درمورد «تغییرسازمانی» شکل نگرفته است.

دو خطای عمدة، نگرش مکانیستی (ماشینی) عبارت بود از:

الف) دیدگاه ماشینی نسبت به انسان؛
ب) توجه نکردن به تغییرات محیطی و داخلی.
رهیافت ارگانیکی به سازمان، خطاهای فوق را اصلاح کرده و در آن «تغییر» در برابر «ثبات و پایداری» پذیرفته شده است. نظریه های عمده ای که به عنوان مبانی نظری تغییر مورد بحث ما هستند عبارت‌اند از:


الف) دیدگاه روابط انسانی
در این دیدگاه به افراد و گروهها به مانند، ارگانیزم‌های زنده نگاه می شود که ارضای نیازهایشان باعث اثر بخشتر شدن آنها می شود. «سازمان غیر رسمی» که مبتنی بر دوستی وتعاملات طرح ریزی نشده، است، در کنار «سازمان رسمی » پذیرفته شده و مشارکت کارکنان در تصمیم گیریها مورد توجه قرار گرفته است. توسعة سازمانی ریشه در این دیدگاه دارد. توسعه سازمانی فرایندی است که از طریق آن دانش وعملکردهای علوم رفتاری برای کمک به سازماندهی در دستیابی به اثر بخشی بیشتر از قبیل بهبود کیفیت کالا وخدمات مورد استفاده قرار می گیرد. (محمد زاده ،1382،ص19)


ب) دیدگاه فنی ـ اجتماعی
در این دیدگاه به اثر بخشی تغییر نه تنها از منظر فنی بلکه از منظر انسانی و اجتماعی نیز توجه شده است. وقتی یک سیستم فنی مانند ساختار سازمانی،طراحی شغلی یا تکنولوژی انتخاب می کنیم، همیشه پیامدهایی بر سیستم اجتماعی دارد و برعکس. (مورگان،1997،ص38) مبنای نگرش به تغییردر مدل لوین دیدگاه فنی ـ اجتماعی است. وی تغییر را عامل بر هم زننده تعادل می داند. از نظر وی زمانی باید دست به تغییر زد که نیروهای موافق(عوامل اجتماعی) نسبت به نیروهای مخالف پیشی گرفته باشند. هاچ (1997، ص 256-253) در نقد مدل لوین می نویسد:
_ او هر وضعیت رابه عنوان تعادلی از نیروهای موافق ومخالف تغییر در نظر می‌گرفت، پس تئوری او بیشتر یک تئوری ثبات است تا تغییر.
_ مدل او، فرایند پیچیده تغییر را از طریق مفاهیم ایستا وخطی ،بیش از حد ساده سازی کرده است .
_ او به تغییر سازمانی در یک جهت و زمان واحد توجه کرده است، در حالی که تغییر می تواند چند بعدی و به طور ادامه‌دار (مستمر) باشد.

ج) دیدگاه سیستمی
در نگرش سیستمی سازمانها به مثابه ارگانیزم‌های زنده، برای بقای خود باید بتوانند با محیط به یک تعادل پویا برسند. از منظر بحث «تغییر»، بین رویکردهای قبلی و رویکرد سیستمی سه تفاوت عمده وجود دارد: -1 توجه به محیط وتغییرات آن؛ 2) توجه به تغییر به عنوان یک فرایند مستمر؛ 3) نگرش کل نگر وتوجه به زیر سیستمها وروابط بین آنها. بنابر این «تغییر» فرایندی است ادامه دار(مستمر)، برخوردار از ابعاد متعدد و لازم برای بقای سیستم می باشد.

ویژگی‌های تئوری آشوب: 

 تئوری آشوب که در دنیای علمی و محیط کاری جدید ایجاد شده و اخیراً، در مدیریت مطرح گشته است، از این ویژگی بهره‌مند است: الف ـ افزایش بهره‌وری و تولید ملی؛ ب ـ دست‌یابی دولت به منابع مالی بخش خصوصی؛ ج ـ تشویق رقابت؛ افزایش رفاه ملی و افزایش کارایی فعالیت‌های اقتصادی د ـ صرفه‌جویی در هزینه‌های دولت؛ ه ـ ایجاد رونق در بازار سرمایه و گسترش فرهنگ مشارکت در کشور؛و ـ جلوگیری از انحصارات آشکار (مثل قند، دخانیات‌ و …) و پنهان (اعطای امتیازات خاص به اشخاص رده بالای مملکتی)؛  زـ جمع‌آوری نقدینگی و ایجاد نظام متعادل توزیع درآمد بین اقشار مختلف مردم به بیان دیگر، ویژگی‌های عمده این نظریه عبارت است از: اثر پروانه‌ای (Butterfly, Effect خودسازمان‌دهی (Dynamic Adoptation) یا سازگاری پویا، خودمانایی (Self similrity) یا خاصیت هولوگرافی و جاذبه‌های عجیب (StrangeAttractors).

1ـ اثر پروانه‌ای: ادوارد لورنز استاد هواشناسی دانشگاه MCI در سال 1973، نتایج محاسبات دستگاه معادلات دیفرانسیل متشکل از سه معادله دیفرانسیل غیرخطی و معین مربوط به جابه‌جایی حرارتی جو را منتشر و ملاحظه کرد که در محدوده معینی از عوامل معادلات، بدون مدخلیت عناصر تصادفی یا ورود اغتشاش خارجی نوع نوسانات نامنظم در پاسخ به سیستم بروز داده می‌شود. وی در ادامه تحقیقات خود با شگفتی به این نتیجه رسید که یک تغییر جزئی در شرایط اولیه معادلات پیش‌بینی کننده وضع جوی منجر به نوسانات در پاسخ سیستم و تغییرات شدید در نتایج حاصل از آنها می‌گردد. لورنز، این خاصیت را اثر پروانه‌ای نام نهاد، به این معنا که یک تغییر جزئی در شرایط اولیه می‌تواند به نتایج وسیع و پیش‌بینی نشده در سیستم منجر گردد، این مسأله، سنگ‌بنای تئوری آشوب است. زیرا، در نظریه آشوب یا بی‌نظمی اعتقاد بر آن است که در تمامی پدیده‌ها، نقاطی وجود دارند که تغییر اندک در آنها باعث تغییرات عظیم خواهد شد، در این رابطه، سیستم‌های اقتصادی سیاسی، اجتماعی و سازمانی، همچون سیستم‌های جوی از اثر پروانه‌ای برخوردارند، تحلیل‌گران باید با آگاهی از این نکته مهم، به تحلیل و تنظیم مسائل مربوط بپردازند.

 2ـ خودسازمان‌دهی: در محیط در حال تغییر امروز، سیستم‌های بی‌نظم در ارتباط با محیط‌شان همچون موجودات زنده عمل می‌کنند، برای رسیدن به موفقیت همواره باید خلاق و نوآور باشند، اما هنگامی که سیستم به تعادل سازگار نزدیک می‌شود، برای حفظ پویایی نیاز به تغییرات اساسی درونی دارد که این تغییرات به جای سازگاری و تطبیق با محیط، سازگاری پویا را موجب می‌گردد که نتیجه آن دگرگونی روابط پایدار بین افراد، الگوهای رفتاری، الگوهای کار، نگرش‌ها و طرز تلقی‌ها و فرهنگ‌هاست. برخی از دانشمندان چون مورگان معتقدند: آشفتگی، سازگاری‌ها و انطباق را درهم می‌شکند که این مسأله، در ظهور نظر نوین، گاهی بسیار ضروری است، باعث خلاقیت مستمر در سایه تخریب خلاقیت پیشین می‌شود، مورگان خاصیت خودنظمی در سیستم‌ها را تابع چهار اصل می‌داند، نخست، سیستم باید توان احساس و درک محیط و جذب اطلاعات از محیط را داشته باشد. دوم، سیستم باید قادر به برقراری ارتباط بین این اطلاعات و عملیات باشد. سوم و چهارم، آگاهی از انحرافات و توانایی اجرای عملیات اصلاحی را داشته باشد.

3ـ خودنمایی (خودمانایی): در تئوری آشوب و معادلات عملیات آن نوعی شباهت بین اجزاء و کل قابل تشخیص است، بدین ترتیب که هر جزئی از سیستم دارای ویژگی کل بوده و مشابه آن است، به این خاصیت هولوگرافی گفته می‌شود. اولین بار، هولوگرافی در سال 1948 توسط دنیس گابور مطرح شد. مورگان در کتاب خود تحت عنوان «نگارهای سازمان» در استعاره سازمان‌ به مثابه مغز، ویژگی‌های هولوگرافی را بدین شرح بیان می‌کند: جزء خاصیت کل را داشته و مانند آن عمل می‌کند، سیستم توانایی یادگیری را دارد، سیستم دارای توانایی خودسازمان‌دهی است، حتی اگر قسمت‌هایی از سیستم برداشته شود، سیستم به راحتی می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.

4ـ جاذبه‌های عجیب: جاذبه‌های نقطه‌ای و دوره‌ای پایه‌های فیزیک نیوتنی کلاسیک است که بیان‌گر الگوی منظم و باثبات در حرکت پدیده‌ها و روابط آنهاست، مانند حرکت دادن یک مداد روی کاغذ حول محور خودش با شعاع یکسان، که نتیجه آن شکل دایره است که این بیانگر جاذبه نقطه‌ای است. در اوایل دهه 1960 ادوارد لورنز در تحقیقات خود جاذبه دیگری را کشف کرد که توسط دیوید روتل و فلوریس تاکنس «جاذبه‌ عجیب» نامیده شد. برخلاف سایر جاذبه‌ها، این جاذبه نه نقطه‌ای و نه دوره‌ای بود، بلکه رفتاری است که سیستم ارائه می‌دهد، هرگز خودش را تکرار نمی‌کرد. این جاذبه عجیب، محصول غیرخطی بودن روابط پدیده‌ها و تعامل‌پذیری آنهاست. غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتار در جاذبه‌های عجیب تابع دو پدیده است: اولی مربوط به حساسیت نسبت به شرایط اولیه است که لورنز آن را اثر پروانه‌ای نامید. دوم، همه آنچه را که ما در نظر اول بی‌نظم و آشوب‌گونه می‌بینیم، در درازمدت و با گذر زمان الگویی منظم و دارای نظم از خود نشان می‌دهد. به سخنی دیگر، تغییرات شدید، رفتارهای نامنظم، دگرگونی‌ها غیرقابل پیش‌بینی، حرکات بحرانی و همه در ذرات خود دارای نظمی نهفته هستند.

 
مدیریت نظریه آشوب:

 مدیران باید دریابند که یک سازمان موفق، سازمانی برخوردار از نظام بازخورد غیرخطی پویایی است که در ناحیه آشفتگی عمل می‌کند، از طریق خودسازمان‌دهی که ویژگی سیستم‌های آشوب‌گونه است، به طور خلاق سازگاری پویایی در عرصه‌های کارکردی سازمان‌ و خرده‌سیستم‌های داخلی و تعاملات بیرونی آن برقرار می‌کند. با توجه به مراتب فوق، مدیران باید با نهادینه کردن فعالیت بیشتری از فرهنگ سیستم‌های آشوب‌گونه در سازمان، آمادگی سازمان را برای خود سازمان‌دهی، خلاقیت و نوآوری، یادگیری مستمر و همه‌جانبه، فعالیت‌های تیمی فرایند محور، تعامل خلاق با محیط، شناسایی نقاط حساس و اهرمی و … را فراهم آورند. بدین منظور، اقدامات زیر به عنوان درس‌های کاربردی نظریه آشوب می‌تواند مؤثر باشد:

 الف‌ـ ایجاد پویایی در نگرش مدیران: مدیران باید با نگرش نو و پویا، مدل‌های ذهنی خود را متناوب با شرایط و ویژگی‌های سیستم‌های آشوب‌گونه تغییر شکل دهند که در آن صورت، خواهند توانست دنیای فراروی سازمان‌ها را کاملاً با گذشته آن، متفاوت سازند و به جای دنباله‌روی از اصول قدیمی، فعالیت‌های خود را براساس مفروضاتی که معرف مدل‌های دور از تعادل پویا و پایدار هست طراحی و اجرا کنند. بنابراین، کمیت و کیفیت وسایل و روش‌های کار، به تنهایی در شرایط امروزین سازمان‌ها کارساز نیستند، بلکه این مدل‌های ذهنی خلاق و پویای مدیران است که با شکستن مدل‌های مسلط حاکم بر کسب و کار، آنها را قادر خواهند ساخت که شرایط موفقیت سازمان را فراهم آورند.

ب ـ بهره‌گیری از هوشمندی سازمان: دانش یکی از پیش‌زمینه‌های ایجاد تغییر فراگیر و پویا در سازمان است. سازمان‌هایی که تمایل به تبدیل شدن به سازمان‌های آشوب‌گرانه را دارند باید به هوشمندی جمعی کارکنانشان جهت ایجاد یک فرهنگ آگاهانه و مطلوب تکیه کنند، فرهنگی که در آن عدم تجانس و ناهمگونی به رسمیت شناخته شده، از این طریق، با ایجاد فضای مناسب جهت عرضه نگرش‌ها، ایده‌های مختلف، فرایند یادگیری پیچیده و فراگیر که لازمه اداره مؤثر امور راهبردی است را برانگیخته و تسهیل کنند.

 ج ـ نقدپذیری فضای سازمان: تغییر فراگیر و پویا به موازات رشد دانش و اطلاعات در سازمان نیازمند خلاقیت و نوآوری مستمر است. این امر، مستلزم فرهنگ سازمانی مناسب است که در آن قوانین، سیاست‌ها و مفروضات به صورت مستمر زیر سوال رفته و مورد بازبینی و اصلاح مستمر قرار گیرد. شام پیتر، اقتصاددان معروف معتقد است که یک سازمان هر گاه بخواهد برتری رقابتی خود را حفظ کند، باید تخریب خلاق را در فعالیت‌های خود به کار گیرد. سازمان‌ باید از طریق خلاقیت و نوآوری با ایجاد برتری‌های جدید برتری‌های قدیمی خود را نابود سازد، اگر چنین نکند رقیبی دیگر این کار را انجام خواهد داد. مطالعات ایکو جیرو نوناکو شواهدی ارائه می‌دهد که بر مبنای آن بعضی از مدیران سازمان‌های نوین و پویا به منظور دگرگونی در الگوهای رفتاری و ایجاد خلاقیت ناگهانی عمداً و آگاهانه، ناپایداری را در سازمان‌ خود دامن می‌زنند که از جمله می‌توان به هوندا و کانن اشاره کرد که مدیران آنها جهت خودسازماندهی از آشفتگی و ناپایداری خود ساخته استفاده می‌کنند.

د ـ فرایندگرایی و کار تیمی: رشد دانش، اطلاعات، خلاقیت و نوآوری در گرو فضای مناسب و تعامل آزاد اندیشه‌ها و تفکرات است که بهترین خاستگاه آن گروه‌های کوچک است. بنابراین، در شرایط ناپایداری و نظام‌های آشوب‌گونه باید فرایندمحوری را در سازمان‌ها مورد توجه جدی قرار داد، در این سازمان‌ها که آنها را سازمان‌های فرایندمحور می‌نامند، با تشکیل تیم‌های مناسب، فرایندهای مختلف سازمان انجام می‌شود. در سازمان‌های فرایندمحور، کارکنان خط مقدم، دارای اطلاعات و اختیار تصمیم‌گیری گسترده هستند، از همین کارکنان، جهت تشکیل تیم‌های مناسب استفاده می‌شود، به نحوی که این تیم‌ها در شکل‌گیری، تغییر و پویایی گروهی به اندازه کافی انعطاف‌پذیر می‌باشند. فرایندگرایی در سازمان‌ها را می‌توان یکی از پاسخ‌های کاربردی علم مدیریت در شرایط آشوب‌گونه برای سازمان‌ها نامید، در این شرایط، فرایندگرایی باید در قلب فعالیت‌های سازمان جای گرفته و همه سیستم‌ها ساختار و اندیشه و رفتار کارکنان از آن تأثیر بپذیرد. برای این که سازمانی فرایندگرایی شود لازم است گام‌های اساسی زیر را بردارد.

گام    اول: باید فرایندهای را شناسایی کرده و برای آنها نام و عنوان برگزیند، مانند فرایند «انسجام سفارش» یا «تکامل فراورده» یا «انتخاب بازار».

گام دوم: شناساندن فرایندها و اهمیت آنها به همه‌ی ذی‌نفع‌های سازمان و تشکیل تیم‌های فرایندی جهت انجام فرایندها است.

 گام سوم: جهت فرایندمحوری، تعیین معیارهای ارزیابی است.

 گام آخر: داشتن مدیریت فرایندگر است.

ه ـ ایجاد سازمان یادگیرنده: یادگیری مرکز ثقل فعالیت‌ها خود سازمان‌دهی است که ویژگی سیستم‌های آشوب‌گونه است. به نظر می‌رسد، مهم‌ترین نقش مدیران در سازمان‌های آشوب‌گونه بسترسازی و ایجاد زمینه‌های عملی یادگیری مستمر سازمانی است. تفکر سیستمی و پویایی‌های اندیشه‌ورزی سیستماتیک می‌تواند نقش مؤثری در فرایند یادگیری فردی و سازمانی ایجاد کند.

 و ـ شناسایی نقاط اهرمی: اثر پروانه‌ای بیانگر حالتی است که در آ    ‎ن سیستم به شرایط اولیه حساس بوده و تغییر جزئی در شرایط اولیه به تغییرات وسیعی در نتایج منجر می‌گردد، مدیران باید با توسعه مهارت‌های ادراکی خویش و احاطه کامل بر محیط و عوامل سازنده، شناخت ساختار، فرایندها، قوت و ضعف‌های سازمان، اهرم‌ها و تکیه‌گاه‌های حساس را شناسایی کنند، که در آن صورت، با استفاده از اثر پروانه‌ای خواهند توانست با تغییر جزئی و صرف هزینه و نیروی اندک در نقاط اهرمی سازمان، ستاده‌ها را به نحو چشمگیری افزایش دهند.

 ز ـ مدیریت ثبات و ناپایداری هم‌زمان: اصل خودسازمان‌دهی ممکن است برای برخی این توهم را به وجود آورد که با وجود این مشخصه در سازمان‌های آشوب‌گونه از اهمیت کار مدیران کاسته می‌شود. مدیریت و اداره‌ کارآمد و مؤثر این اهداف متناقض که حقیقتاً اوج تناقضات نظم و بی‌نظمی، سادگی و پیچیدگی، قابل پیش‌بینی بودن و غیر قابلیت پیش‌بینی، ثبات و ناپایداری است، نیازمند کیاست و تدبیر و هوشمندی فوق‌العاده مدیران است.

رهنمودهایی برای مدیریت در شرایط آشوب یا آشفتگی    :

پنج رهنمود یا توصیه به منزله ی پنج اصل اولیه برای مدیریت در شرایط آشوب بر شمرده می شود:

1-   باز اندیشی در مفاهیم سنتی مدیریت

ساختارهای سلسله مراتبی  در نظامهایی که دائما در معرض تغییرات و بی نظمی هستند چه جایگاهی می تواند داشته باشد؟

در نظامی که پیش آمد ها تصادفی و حوادث از منطق بی نظمی پیروی می کند، طرح ریزی چه مفهومی خواهد داشت؟آیا به این معنی نیست که کسی سعی کند مسیر پیچ در پیچی را با حرکت بر روی یک خط راست طی کند؟

نظریه ی پیچیدگی برای مدیران این پیام را دارد که دیگر نمی توان از طریق اهداف سلسله مراتبی یا از طریق منطق از پیش تعیین شده، مثل اینکه در طراحی پلها یا ساختمانها بکار گرفته می شود،سازمانها را اداره کرد. مدیران باید بیاموزند که رخدادها و تغییرات در جریان زمان ظهور می کنند و بدانند که مدیران خود نیز بخشی از این تغییر هستند. آنها باید به جای طرح ریزی و کنترل به شکل سنتی، به روان سازی فرآیند تغییر بیاندیشند.

2- هنر تغییر

سیستم های پیچیده و آشوب دائما بین جاذبه های مختلف اسیر هستند.این وضعیت تا آنجا ادامه می یابدکه یکی از جاذبه های جدید بتواند بر جاذبه های مسلط غالب شود .پس از آن مجدداّ سیستم به سوی نقاط بحرانی حرکت می کند وباز درگیری شروع می شود ودر این مسیر فرایند تکامل پیموده می شود.حمید رضا ترکمندی ، زیباوب www.zibaweb.com    

پیتر سنگه معتقد است که درهر سیستمی دو دسته حلقه به نام حلقه های تقویت کننده وحلقه های متعادل کننده مشغولند.حلقه ها ی تقویت کننده در پی تغییر جاذبه مسلط وحلقه های متعادل کننده در پی پایداری وثبات آن هستند. سنگه دراین باره چنین می گوید :

رهبرانی که سعی در ایجاد تغیر درسازمانهای خود دارند ، ناخودآگاه به مقابله با فرآیندهای متعادل کننده می پردازند، آنهامقاومت از طرف سیستم خود را درمقابل تغیرات احساس می کنند اما عملاّ منش‍إ این مقاومت رانمی یابند.هر زمانی که مقاومتی درمقابل تغییر مشاهده شد ، باید توجه کنید که یک یا چند فرآیند متعادل کننده مخفی مشغول فعالیت هستند، این مقاومت نه پایدار و زود گذراست ونه چیزی اسرار آمیز ، بلکه ناشی از ترس تغییر در هنجارهای سنتی سازمان ونحوه انجام امور است .رهبران آگاه به جای افزایش فشار  برای انجام تغیرات درسازمان ودر هم شکستن مقاومت ها درجستجوی یافتن منابع این مقاومت هستند.

3 -  تغیرات کوچک واثرات بزرگ .

نظامهای غیر خطی در شرایط آشوب وبحران ، نسبت به تغیرات کوچک وجزئی بسیار حساس بوده ومی دانند که کوچکترین نوسانات واختلالات در آنها در اثرتقویت درکل نظام تشدید شده ومی تواند منجر به تغیرات بزرگ شود .

این ویژگی که به اثر پروانه ای معروف است برای مدیران حامل این پیام است که :برای انجام تغییرات بزرگ نیاز به دستگاههای عریض وطویل نیست بلکه باید نقاط حساس وتعیین کننده را پیدا کرد وآنگاه با اعمال تغیری کوچک سازمان را به سوی تغییرات بزرگ هدایت نمود.

4 – نقش مدیران .

 در سیستمهای یچیده امکان طرح ریزی وپیش بینی دقیق عملیات سیستم وجود ندارد .شکل  ها ووضعیت ها خود ظهور می کنند و نمی توان آنها راتحمیل کرد ،مدیران تنها قادرند که زمینه های بروز " جاذبه مطلوب " را فراهم نمایند یا اینکه پارامترهایی که بر روند تکاملی سیستم موثر هستند را تغییر دهند .

مدیران باید با اصول ومفاهیمی همچون خود سازماندهی ، سازمانهای یادگیرنده ، گروههای خودگردان ، تواناسازی ، سازمانهای هوشمند واستعاره هایی همچون ارگانیسم زنده ، مغز وهولوگرام که با این پارادایم وارد ادبیات مدیریت می شوند آشنا شوند.

5 -  یاد گیری هنر جور سازی ( کلاژ )

استعاره کلاژ به معنی در هم آمیختن ، از جمله استعاره های سازمانی است که اخیراّ وارد متون مدیریت شده است .کلاژ هنری است که درآن باکنارهم قراردادن اشیاء ، قطعات ، تصاویر ، طرحها واجزاء ناهمگون ومتضاد هویتی نو ، بدیع وبا معنی می سازند.

امروزه مدیران با نظامهای پیچیده که دارای وجوه متعدد ، متفاوت ، درگیر وپویا است روبرو هستند. بنابراین برای طراحی وهدایت سازمان دراقیانوس امواج تغییرات ، تنها از یک ساختار ، یک سبک ویک نگرش ویک راهبرد کاری ساخته نیست . به همین جهت آنها باید دایماّ درحال جورسازی ریخت سازمان به شکل مقتضی ومناسب باشند. شکل سازمان دارای ماهیت تکاملی است ودائماّ از جاذبه ای به جاذبه دیگر تغییر می کند ومدیران در این مسیر با چالش جورسازی اجزای سازمانی روبرو هستند. قطعات سازمانی باید چنان درهم آمیخته شوند که جاذبه مسلط نمایانگر هویت ونظامی موزون ، کارا ، بدیع وزابنده باشد واین یکی از چالشهای امروزی است که مدیران باآن روبرو هستند.

تئوری آشوب و آموزش وپرورش :

آموزش وپرورش ارتباط تنگاتنگی با آشفتگی دارد . شرایط اولیه وهمچنین تمام شرایطی که بعداّ بوجود می آید از نظر میزان دقت ویکسان بودن ، برای هر دانش آموز یا کلاس درس  شناخته شده نیستند.

آشفتگی در آموزش وپرورش به دو صورت ممکن است مورد توجه قرار گیرد . نخست  اینکه درهر کلاس درس عدم قطعیت وجریانات غیر قابل پیش بینی حاکم است با وجود استفاده از بهترین  وپیشرفته ترین تکنیک های تدریس ومدیریت کلاس ، هر کلاسی درمعرض بی شمارترین  رویدادهای ممکن قرار دارد. دوم اینکه بسیار مشکل است که ارتباط بین آموزش  ویادگیری را بفهمیم .چگونه یک معلم می تواند بفهمد که چه چیزی آموخته شده  است . یا اینکه بهترین مطلب برای یادگیری دانش آموزان در کوتاه مدت وبلند مدت چیست ؟ دانش آموزان درطول زندگیشان ودر دنیای مدرسه هرکدام درمعرض آشفتگی های گوناگونی قرار دارند ، که روی نتیجه وهدف آموزش می تواند تاثیر گذار باشد .معلمان ومربیان همیشه با شرایط عدم اطمینان سر وکار دارند اینکه چگونه وچطور آموزش دهند.

یکی از ویژگیهای نظریه آشوب وآشفتگی ، طبیعی بودن آن است وآن یک عنصر کلیدی است .گرچه آشفتگی ممکن است سب عدم اطمینان شود اما فرصت هایی رابرای تغییر وامید به آینده خلق می کند .معلمان لازم است که برای آشفتگی آمادگی پیداکنند وغیر قابل پیش ینی بودن وعدم قطعیت را به عنوان یک شرط طبیعی بپذیرند.معلمان نمی توانند روی تمام دنبا تاثیر بگذارند یا آنرا کنترل کنند .اما آنها می توانند روی تکه های کوچک دنیا تاثیراتی بگذارند.

جریان تکاملی زندگی بشر، نشان از حرکت از سادگی فراگیر به پیچیدگی فراگیر دارد    . آدمی پیچیده تر می شود، همچنانکه حوزه اندیشه، دانش و علوم، فناوری، و سیستم های اجتماعی پیچیده تر می شوند. در این سیر تکاملی، همه چیز با هم حرکت می کند؛ به همین دلیل وقتی بشر به درک نیوتنی می رسد، سیستم‌های اجتماعی نیز در مرحله ماشینی به سر می‌برند و وقتی به درک بی نظمی و آشوب می رسد، این سیستم ها به مرحله پیچیدگی و پیش بینی ناپذیری رسیده اند    . دوران ما، عصر تغییرات سریع و پیچیدگیهای روز افزون است. اداره سازمانهای پیچیده، مسائل پیچیده، اهداف پیچیده و دنیای پیچیده، به انسانهای پیچیده نیاز دارد. انسانهای پیچیده نیز در سازمانهای پیچیده پرورش می یابند. سیستم های اجتماعی که مرزهای خود را به روی این تغییرات سریع و تحولات بزرگ باز می کنند، به خود فرصت می‌دهند که به بلوغ درک پیچیدگی دست یابند. سیستم های بسته، همچنان ساده باقی می مانند و در نتیجه اعضای آنها نیز فرصت یادگیری برای اداره جهان پیچیده را نخواهند داشت. کشور ما نیز به عنوان بخشی از دنیای امروز، نیاز به مدیرانی دارد که قدرت اداره سازمانهای پیچیده و شرایط بی نظمی و آشوب را داشته باشند؛ بنابر این سازمانها باید اقدام به باز کردن مرزهای خود به روی تحولات و تغییرات بیرونی و افزایش تعاملات بیرونی کنند تا اعضای آنها در پیچیدگی ، فرصت پیچیده شدن را به دست آورند. سخن آخر اینکه بدون انسانهای پیچیده، قادر به اداره پیچیدگی نیستیم و بدون وجود بستر پیچیده، قادر به پرورش انسانهای پیچیده    .

نتیجه گیری:

براساس پارادایم غالب در علوم نیوتنی که اساس تمدن بشری از قرن هفدهم میلادی را تاکنون تشکیل می دهد، جهان قابل پیش بینی و روابط علت و معلول ساده، روشن و خطی فرض می شد که در نتیجه گسترش و تحولات بنیادین در حوزه های معرفتی علوم مفروضات فوق رد شده و پارادایم جدیدی براساس پذیرش جایگزینی بی نظمی به جای نظم، بی یقینی به جای یقین، پیش بینی ناپذیری به جای پیش بینی پذیری، پیچیدگی به جای سادگی، تناقضها و ابهام به جای وضوح و روشنی، و روابط غیـر خطی به جای روابط خطی شکل می گیرد که نظریه آشوب ناشی از این تحولات بنیادین در مفروضات و دانش بشری است    .

جابجایی در مفروضات پارادایم ها و پیدایش و گسترش نظریه آشوب که از مهمترین ویژگی های آن، اثر پروانه ای، سازگاری پویا، هولوگرافی و جاذبه های عجیب است موجب شده است که تغییرات بنیادین در حوزه های نظری و عملی علوم از جمله مدیریت ایجاد شود    . به عنوان مثال براساس ویژگی پروانه ای آشوب، سیستم ها نسبت به شرایط اولیه حساس بوده و تغییــر انــدک در این شرایط می تواند به اثرات و تغییرات عظیم در نتایج و کارکردهای سیستم منجر شود. براین اساس سیستم های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سازمانی و... از این خاصیــت برخوردارند بـــه گونه ای که در تمام این سیستم ها نقاطی وجود دارند که تغییر اندک و دستکاری آنها موجب تغییرات عظیم می شود لذا تحلیل گران سازمانی باید با آگاهی از این نکته مهم به تحلیل سیستم های سازمان به منظور شناسایی این نقاط استراتژیک بپردازند که دارای خاصیت اهرمی هستند    .

آگاهی و شناخت، تجربه و دانش، خلاقیت و نوآوری مستمر باعث می شود که سازمانها با شناسایی نقاط حساس و تکیه گاههای مناسب سازمان و استفاده از سایر ویژگیهای آشوب، بتوانند با تغییرات اندک و حرکت مناسب موجبات تحول و دگرگونیهای عظیم را در کارکردها و نتایج متناسب با الزامات محیطی و قابلیتهای داخلی فراهم آورند   .

ذکر این نکته حائز اهمیت است که در رابطه با نظریه آشوب در کشور ما تحقیقات کاربردی خاصی صورت نگرفته است.

منابع :

1-  الوانی ، سید مهدی ، دانایی فرد،حسن ،(1384)،تئوری نظم در بی نظمی و مدیریت،تهران،انتشارات صفار

2- حیدری ، غلامحسین و همکاران،(1381)،نگرش نوین به نظریات سازمان و مدیریت در جهان امروز،تهران ،انتشارات فرا شناختی اندیشه

3-  جمعی از اساتید، (1378)، نظریه های مدیریت،تهران ، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی

4-  احمدی ، مسعود ، (1384)، مبانی سازمان و مدیریت؛ تهران؛ انتشارات پژوهشهای فرهنگی

نویسنده: علی حیاتی http://www.vaseti13694.blogfa.com/post-32.aspx

لطفا از  مطلب فوق حتما" با ذکر این لینک و منبع استفاده نمایید :حمید رضا ترکمندی ، زیباوب www.zibaweb.com

جیسون (1996) الوانی (1378) استیسی (1998) قدمی و نیازمند (1378) تی تن بوم (1998):

bashgah.net

استاندارد مدیریت حریقهای صحرا و بیابان :NFPA 1143
استاندارد کاهش مواجهه ساختمانها در مقابل حریق های صحرا و :NFPA 1144
بیابان
در اطفاء حریق ساختمانه ا A استاندارد استفاده از فوم کلاس :NFPA 1145
A استاندارد استفاده از فوم های شیمیایی برای آتش های کلاس :NFPA 1150
استاندارد ماشین های تفریح و سرگرمی :NFPA 1192
استاندارد تجهیزات تفریح و سرگرمی پارکها و کمپ ها :NFPA 1194
استاندارد خدمات امداد و نجات برای عموم مردم :NFPA 1201
استاندارد نصب ،نگهداری و استفاده از سیستمهای خدمات ارتباطی :NFPA 1221
استاندارد تامین آب برای اطفاء حریق حومه شهرها و روستاها :NFPA 1231
توصیه های کاربردی مدیریت ریسک برای سازمانهای خدمات :NFPA 1250
اضطراری
توصیه های کاربردی برای آموزش خدمات حریق در زمینه ثبت وگزارش :NFPA 1401
راهنمایی برای مراکز آموزش خدمات حریق در ساختمانها :NFPA 1402
استاندارد تکمیل آموزش آتش نشانی :NFPA 1403
استاندارد آموزش حفاظت از سیستم تنفسی :NFPA 1404
راهنمایی برای آتش نشانانی که به لوله ها و مخازن دریایی رسیدگی :NFPA 1405
میکنند.
استاندارد آموزشهای اولیه برای کارکنان امدادی :NFPA 1410
استاندارد برنامه آموزشی راهبری وسائل نقلیه در خدمات آتش نشانی :NFPA 1451
راهنمایی برای آموزش حریق برای پرسنلی که بررسی حریق ساختمانها :NFPA 1452
را انجام میدهند.
استاندارد برنامه ایمنی و بهداشت شغلی برای دپارتمانهای آتش :NFPA 1500
نشانی
استاندارد افسر ایمنی برای دپارتمانهای حریق :NFPA 1521
استاندارد سیستم مدیریت سوانح در خدمات آتش نشانی :NFPA 1561
برنامه کنترل بیماریها در دپارتمانهای آتش نشانی :NFPA 1581
استاندارد برنامه جامع پزشکی حرفه ای در دپارتمانهای آتش نشانی :NFPA 1582
استاندارد برنامه آمادگی جسمانی برای دپارتمانهای آتش نشانی :NFPA 1583
استاندارد فرآیند آماده سازی برای اعضاء تیم امدادی و تمارین :NFPA 1584
آموزشی
استاندارد مدیریت در شرایط اضطراری و بلایا :NFPA 1600
توصیه های کاربردی برای طرح ریزی قبل از حوادث :NFPA 1620
استاندارد راهبری و آموزش برای جستجوی فنی :NFPA 1670
استاندارد ساماندهی و آرایش کارکنان پیشگیری از حریق ، امداد در :NFPA 1710
شرایط اضطراری برای عموم مردم بوسیله شاغلین دپارتمانهای آتش نشانی
استاندارد ساماندهی و آرایش کارکنان پیشگیری از حریق ، امداد در :NFPA 1720
شرایط اضطراری برای عموم مردم بوسیله داوطلبین دپارتمانهای آتش نشانی
استاندار انتخاب ، نگهداری و تعمیر و نگهداری تجهیزات پیشگیری :NFPA 1851
از حریق برای ساحتمانهای آتش نشانی و مجاور آن
استاندارد انتخاب ، نگهداری و تعمیر تجهیزات تنفسی :NFPA 1852
استاندارد تجهیزات و لوازم ماشین آتش نشانی :NFPA 1901
استاندارد تجهیزات آتش نشانی صحرا و بیابان :NFPA 1906
استاندارد بازرسی ، تعمیر و نگهداری ، تست و از رده خارج نمودن :NFPA 1911
خودروهای آتش نشانی
استاندارد تعمیر و نوسازی تجهیزات حری ق :NFPA 1912
استاندارد تست تجهیزات هوایی آتش نشانی :NFPA 1914
استاندارد برنامه تعمیر و نگهداری پیشگیرانه تجهیزات آتش نشانی :NFPA 1915
استاندارد لوله ها و مخازن اطفاء حریق دریایی :NFPA 1925
استاندارد طراحی و تولید نردبانهای آتش نشانی :NFPA 1931
استاندارد استفاده ، تعمیر و نگهداری و خدمات تست نردیان های :NFPA 1932
آتش نشانی
استاندارد اتصالات شیلنگهای آتش نشانی :NFPA 1936
استاندارد پیشگیری از حوادث برای تیم های فنی امداد و نجات :NFPA 1951
استاندارد شیلنگهای آتش نشانی :NFPA 1961
استاندارد بازرسی ، نگهداری و استفاده از شیلنگهای آتش نشانی ، :NFPA 1962
کوپلینگها ، سرنازل ها و تست شیلنگهای آتش نشانی
استاندارد اتصالات شیلنگهای آتش نشانی :NFPA 1963
استاندارد نازلهای آب پاش :NFPA 1964
استاندارد تجهیزات شلنگهای آتش نشانی :NFPA 1965
استاندارد پیشگیری از حریق برای ساختمانهای آتش نشانی و :NFPA 1971
ساختمانهای مجاور
استاندارد لباسهای مخصوص ایستگاه و کار :NFPA 1975
استاندارد تجهیزات و البسه حفاظتی برای اطفاء حریق صحرا و :NFPA 1977
بیابان
استاندارد تجهیزات تنفسی برای شرایط اضطراری :NFPA 1981
استاندارد سیستم های ایمنی هشدار دهنده برای افراد :NFPA 1982
استاندارد طنابهای نجات :NFPA 1983
استاندارد سیستم های تنفسی برای اطفاء حریق صحرا و بیابا ن :NFPA 1984
استاندارد کیفیت هوای تنفسی برای حفاظت از سیستم تنفسی :NFPA 1989
استاندارد حفاظت از اثرات بخار های مواد خطرناک :NFPA 1991
استاندارد حفاظت از نشت مایعات و البسه مناسب برای مقابله با آن :NFPA 1992
استاندارد تجهیزات حفاظتی برای واکنش های اولیه در حوادث :NFPA 1994
تروریستی
استاندارد لباسهای حفاظتی برای تیم پزشکی امدادی :NFPA 1999
استاندارد خاموش کننده های تمیز :NFPA 2001
استاندارد سیستم اطفاء حریق ثابت :NFPA 2010
استاندارد مقاومت در برابر حریق لباسهای آتش نشانی :NFPA 2112
استاندارد انتخاب ، نگهداری ، استفاده و تعمیر و نگهداری :NFPA 2113
لباسهای مقاوم در برابر حریق
دستورالعمل ایمنی سازه ساختمانها :NFPA 5000
استاندارد بویلر های تک مشعل :NFPA 8501
استاندارد پیشگیری از ترکیدن و انفجار کوره بویلر های چند مشعل :NFPA 8502
استاندارد سیستم های سوخت پودری :FPA 8503N

استاندارد پیشگیری از حریق تاسیسات تصفیه فاضلاب :NFPA 820
توصیه های پیشگیری از حریق نیروگاههای برق :NFPA 850
استاندارد نصب سیستم های جایگاههای سوخت ثابت :NFPA 853
دستورالعمل انرژی ساختمان :NFPA 900
استاندارد کلاسه بندی گزارشهای حوادث و اطلاعات پیشگیری از حریق :NFPA 901
راهنمایی جهت گزارش نویسی حریق در زمینه حوادث :NFPA 902
راهنمایی جهت گزارش نویسی حریق خسارات مالی :NFPA 903
گزارش نویسی جهت پیگیری حوادث :NFPA 904
راهنمایی جهت رویدادهای حریق :NFPA 906
راهنمایی جهت حفاظت از منابع فرهنگی ، موزه ها ، کتایخانه ها و :NFPA 909
محلهای عبادت و پرست ش
پیشگیری از حریق سازه های تاریخی :NFPA 914
راهنمایی جهت بازرسی های آتش سوزی و انفجار :NFPA 921
استاندارد تایید و ارائه گواهینامه جهت خدمات آتش نشانی :NFPA 1000
استاندارد شرایط احراز صلاحیت آتش نشان :NFPA 1001
استاندارد صلاحیت رانندگان تجهیزات آتش نشانی :NFPA 1002
استاندارد صلاحیت خاموش کنندگان حریق فرودگاه :NFPA 1003
استاندارد صلاحیت خاموش کنندگان حریق دریایی :NFPA 1005
استاندارد کیفیت فنی منابع آتش نشانی :NFPA 1006
استاندارد احراز صلاحیت افسران آتش نشانی :NFPA 1021
استاندارد صلاحیت بازرسان حریق و آزمونگران طرح ها :NFPA 1031
استاندارد احراز صلاحیت بازرسان حریق :NFPA 1033
استاندارد فرماندهان حریق :NFPA 1037
استاندارد صلاحیت آموزشیاران خدمات آتش نشانی :NFPA 1041
استاندارد صلاحیت آتش نشانان صحرا و بیابان :NFPA 1051
استاندارد صلاحیت حرفه ای تجهیزات ارتباطی ایمنی عمومی :NFPA 1061
استاندارد صلاحیت تکنسین های امداد و نجات :NFPA 1071
استاندارد صلاحیت شغلی تیم های آتشنشانی صنعتی :NFPA 1081
دستورالعمل نمایش آتش بازی :NFPA 1123
دستورالعمل تولید ، ذخیره سازی و خرده فروشی وسائل آتش بازی :NFPA 1124
دستورالعمل تولید فشفشه :NFPA 1125
استاندارد استفاده از فن آتش بازی :NFPA 1126
استاندارد پیشگیری از حریق در زمین های توسعه یافته در حومه :NFPA 1141
شهرها و روستاها

استاندارد تیم آتش نشانی صنعتی :NFPA 600
استاندارد سرویسهای امنیتی در کاهش خطرات و پیشگیری از حریق :NFPA 601
استاندارد ماشین کاری ، انتقال و استخراج آلومینیوم :NFPA 651
استاندارد پیشگیری از حریق گردو غبار قابل انفجار در تولید ، :NFPA 654
پروسه و بارگیری ذرات قابل احتراق
استاندارد برای پیشگیری از حریق ها و انفجارات گوگردی :NFPA 655
استاندارد پیشگیری از حریق وانفجارات فرآیندها وصنایع چوب :NFPA 664
روش استاندارد تست حریق برای گسترش حریق در منسوجات و فیلم ها :NFPA 701
سیستم استاندارد برای تعیین و مشخص نمودن خطرات مواد برای واکنش :NFPA 704
های اضطراری
استاندارد نصب دتکتورهای منواکسید کربن و تجهیزات هشدار :NFPA 720
راهنمایی برای موارد امنیتی :NFPA 730
استاندارد نصب سیستم ها و تجهیزات امنیتی الکتریکی :NFPA 731
استاندارد سیستم های پیشگیری از حریق به روش میست نمودن آب :NFPA 750
استاندارد نصب سیستم های صاعقه گیر :NFPA 780
استاندارد حفاظت از حریق تاسیسات و مواد رادیو اکتیو :NFPA 801
استاندارد پیشگیری از حریق در صنایع اتمی رادیو اکتیو :NFPA 803
استاندارد پیشگیری از حریق رآکتورهای آب سبک در نیروگاه تولید :NFPA 804
برق

کد مواد خطرناک :NFPA 400
استاندارد عملیات اطفاء حریق هواپیمای ی :NFPA 402
استاندارد خدمات اطفاء حریق در فرودگاه :NFPA 403
استاندارد مهارت آتش نشانان فرودگاه :NFPA 405
استاندارد خدمات سوخت رسانی هواپیما :NFPA 407
استاندارد خاموش کننده های قابل حمل دستی هواپیما :NFPA 408
استاندارد آشیانه هواپیما :NFPA 409
استاندارد تعمیرات و نگهداری هواپیما :NFPA 410
استاندارد ماشین های اطفاء حریق فرودگاه :NFPA 414
استاندارد ساختمان ترمینال فرودگاه :NFPA 415
استاندارد فرودگاه هلی کوپتر :NFPA 418
راهنمایی جهت ارزیابی واکنش حوادث هواپیمایی :NFPA 422
استاندارد حفاظت از تجهیزات تست هواپیما :NFPA 423
دستورالعمل ذخیره سازی جامدات و مایعات اکسید کننده :NFPA 430
دستورالعمل ذخیره سازی پراکسید های آلی :NFPA 432
دستورالعمل ذخیره سازی حشره کش ها :NFPA 434
راهنمایی جهت اورژانس پزشکی و سیستم های آن :NFPA 450
توصیه جهت واکنش در برابر حوادث مواد خطرناک :NFPA 471
استاندارد صلاحیت مسئولین حوادث مواد خطرناک :NFPA 472
استاندارد صلاحیت تیم واکنش در شرایط اضطراری :NFPA 473
استاندارد ذخیره سازی،برداشت وبهره برداری منیزیوم جامد پودری :NFPA 480
استاندارد ذخیره سازی،برداشت وبهره برداری تیتانیوم :NFPA 481
استاندارد ذخیره سازی،برداشت وبهره برداری زیرکونیوم :NFPA 482
استاندارد فلزات قابل اشتعال :NFPA 484
استاندارد ذخیره سازی،برداشت وبهره برداری لیتیوم فلزی :NFPA 485
دستورالعمل ذخیره سازی نیترات آمونیوم :NFPA 490
دستورالعمل مواد قابل انفجار :NFPA 495
توصیه برای دسته بندی خطرات مایعات ،گازها و بخارات قابل اشتعال :NFPA 497
و مکانیابی برای نصب تجهیزات الکتریکی در محیط های شیمیایی
توصیه برای دسته بندی گردوغبار قابل انفجار و خطرات آنها و :NFPA 499
مکانیابی جهت نصب تجهیزات الکتریکی
استاندارد ساختمانهای تولیدی :NFPA 501
استاندارد تونل ها و پل ها :NFPA 502
استاندارد وسائل حمل بار صنعتی :NFPA 505
استاندارد ترمینالهای باربری :NFPA 513
استاندارد مترو :NFPA 520
راهنمایی جهت ارزیابی پتانسیل صاعقه در خانه :NFPA 555
استاندارد بار حریق برای مهندسین طراح مقاومت در برابر حریق :NFPA 557
ساختمانها
استاندارد ذخیره سازی و بهره برداری از اتیلن اکساید جهت ضد :NFPA 560
عفونی نمودن

استاندارد پیشگیری از حریق در انبارها :NFPA 230
استاندارد انبارهای عمومی :NFPA 231
استاندارد حفاظت از اسناد و مدارک :NFPA 232
استاندارد ساختار حفاظهای ایمنی :NFPA 241
روش استاندارد تست مقاومت در برابر حریق مواد ساختمان ی :NFPA 251
استاندارد روشهای تست درهای ضد حریق :NFPA 252
استاندارد روش تست پوشش های سطحی در برابر تشعشعات حریق :NFPA 253
روش استاندارد تست سوختن مصالح ساختمانی :NFPA 255
روش استاندارد تست سوختن پوششهای سقفی :NFPA 256
استاندارد تست حریق پنجره ها و موانع شیشه ای :NFPA 257
توصیه های کاربردی برای تشخیص دودهای تولید شده از مواد جامد :NFPA 258
روش تست استاندارد پتانسیل حرارتی مواد ساختمانی :NFPA 259
روش استاندارد تست برای مشخص نمودن مقاومت در برابر حریق :NFPA 261
مواد و اسباب خانه بوسیله سیگار روشن
روش استاندارد انتقال شعله و دود کابل ها و سیمها :NFPA 262
روش استاندارد تست حریق برای ارزیابی اتاقهایی که توسط منسوجات :NFPA 265
پر شده است
روش استاندارد تست حریق مبلمان و اسباب مواجه شده با منابع شعله :NFPA 266
روش استاندارد تعیین آتش گیری سطوح خارجی دیوارهایی که در مواجهه :NFPA 268
با تشعشع منابع حرارتی هستند.
روش استاندارد تست حریق برای پکیج های سوخت :NFPA 289
توصیه های لازم برای علامت گزاری شیرهای آتش نشانی :NFPA 291
استاندارد کنترل مواد قابل اشتعال :NFPA 295
راهنمایی جهت تمرین سیستم های ارتباطی :NFPA 297
استاندارد فوم های شیمیایی جهت کنترل حریق بیابانها :NFPA 298
استاندارد حفاظت از حریق و دارایی ها در بیابان :NFPA 299
استاندارد پیشگیری ار حریق در قایقها و تجهیزات دریایی :NFPA 302
استاندارد کنترل خطرات گاز لوله ها و مخازن :NFPA 306
استاندارد پیشگیری از تجهیزات نیمه هادی و نیمه رسان ا :NFPA 318
استاندارد ایمن سازی تانکها و مخازن در هنگام ورود ، نظافت و :NFPA 326
تعمیر
توصیه ها برای کنترل حریق و مایعات قابل اشتعال و گازها در :NFPA 328
چاهها ،مجاری فاضلاب و سازه های مشابه زیر زمینی
توصیه برای مدیریت انتشار گازها و مایعات قابل اشتعال و احتراق :NFPA 329
استاندارد وسائل نقلیه مخزن دار جهت مایعات قابل اشتعال و :NFPA 385
احتراق
استاندارد کشتیهای مخزن دار جهت مایعات قابل اشتعال و احتراق :NFPA 386
استاندارد ذخیره سازی مایعات قابل اشتعال و احتراق در سایتهای :NFPA 395
ایزوله و مخازن دفنی

استاندارد برق برای ماشین آلات صنعتی : NFPA 79
استاندارد درها و پنجره های حریق :NFPA 80
استاندارد زباله سوزها و تجهیزات آنها :NFPA 82
دستورالعمل دیگ بخار و خطرات سیستم احتراق :NFPA 85
استاندارد کوره ها و دیگها :NFPA 86
توصیه های لازم برای گرم کن های سیالات :NFPA 87
استاندارد پارکینگ و ساختار آن :NFPA 88A
استاندارد تعمیرگاهها و گاراژها : NFPA 88B
استاندارد نصب سیستم های تهویه و تبرید : NFPA 90
استاندارد نصب سیستمهای تخلیه هوا ،گازها وذرات جامد غیر قابل :NFPA 91
احتراق
توصیه ها برای سیستمهای کنترل دود :NFPA 92
استاندارد پیشگیری از آتش سوزی و کنترل سیستمهای تهویه در :NFPA 96
آشپزخانه های تجاری
استاندارد دودکش ها ، تهویه و تجهیزات تولید گرما :NFPA 97
استانداردها برای مراکز درمانی :NFPA 99
استاندارد های ایمنی حفاظت از جان :NFPA 101
استاندارد نصب درهای دود و سایر درهای محافظتی :NFPA 105
استاندارد منابع نیروی اضطراری و آماده به کار :NFPA 110
استاندارد ذخیره انرژی اضطراری و منابع نیروی جانشین :NFPA 111
استاندارد پیشگیری از حریقهای ناشی از لیزر :NFPA 115
استاندارد پیشگیری از حریق و کنترل آن در معادن ذغال سنگ :NFPA 120
استاندارد پیشگیری از حریق و کنترل آن برای خودروهای معادن :NFPA 121
روزمینی
استاندارد پیشگیری از حریق و کنترل آن در معادن فلزی و غیر فلزی :NFPA 122
استاندارد پیشگیری از حریق و کنترل آن در معادن :NFPA 123
زیر زمینی زغال سنگ
استاندارد راهنماهای ثابت راهها و گاردهای ریل ها :NFPA 130
استاندارد صحنه های نمایش و استودیو های ساخت فیلم :NFPA 140
استاندارد حریق و ایمنی در تسهیلات نگهداری حیوانات :NFPA 150
استاندارد استفاده از تاثیرات شعله :NFPA 160
استاندارد ایمنی حریق و علائم اضطراری :NFPA 170
پیشنهادات لازم برای پوشانیدن پشت بام :NFPA 203
استاندارد تخلیه دود و گرم ا :NFPA 204
استاندارد دودکش ها ، اجاق ، تهویه و وسائل احتراق :NFPA 211
استاندارد برجهای خنک کننده :NFPA 214
استاندارد انواع استراکچر ساختمانها :NFPA 220
استاندارد دیوارهای ضد حریق :NFPA 221